Ζαν Κοέν
Η διάσκεψη του Ριάντ (28-29 Μαρτίου) επαναβεβαίωσε το σχέδιο ειρήνης της Σαουδικής Αραβίας του 2002 στη Βηρυτό χωρίς αλλαγές με μία όμως σημαντική εξαίρεση η αναφορά στους Παλαιστίνιους πρόσφυγες. Το σχέδιο ζητάει την «δίκαιη λύσει του προσφυγικού προβλήματος» και όχι την επιστροφή τους, όπως ήταν η διατύπωση στη Βηρυτό.
Παρένθεση. Για να ακριβολογούμε, το σχέδιο που πέρασε στη Βηρυτό ήταν μία παραλλαγή του σχεδίου της Σαουδικής Αραβίας. Το σχέδιο της ΣΑ, που κατέθεσε αρχικά στη Βηρυτό, δεν μίλαγε για την επιστροφή των προσφύγων. Η παράγραφο προσετέθη στην Βηρυτό. Γι’αυτό το Ισραήλ μιλάει για το σχέδιο της ΣΑ (το αρχικό) και το Αραβικό Σχέδιο (αυτό που πέρασε στη Βηρυτό). Έχει όμως επικρατήσει να το λέμε το Σαουδο-Αραβικό σχέδιο. Κλείνει η παρένθεση.
Πριν συνεχίσουμε να υπενθυμίσουμε το Σαουδαραβικό σχέδιο: Σε αντάλλαγμα την απόσυρση του Ισραήλ στα εδάφη της 4.6.1967 (προ του πολέμου του 1967) την ίδρυση ανεξάρτητου Παλαιστινιακού κράτους και την δίκαιη λύση του προσφυγικού προβλήματος όλος ο αραβικός κόσμος θα ομαλοποιήσει τις σχέσεις του με το Ισραήλ, που σημαίνει υπογραφή ειρήνης και ανταλλαγές πρεσβευτών.
Το Ισραήλ ναι μεν είπε πως το σχέδιο έχει θετικά σημεία αλλά έχει τις αντιρρήσεις του και ως εκ τούτου δεν το απορρίπτει μεν αλλά δεν το δέχεται δε. Οι αντιρρήσεις του Ισραήλ είναι τέσσερις: Το ότι η Χαμάς παραμένει στην κυβέρνηση εθνικής ενότητας και ως εκ τούτου κάθε διαπραγμάτευση με την Παλαιστινιακή Αρχή είναι αδύνατη, η επιστροφή των προσφύγων, η πλήρη επιστροφή στα εδάφη τις 4ης Ιουνίου του 1967, και η διχοτόμηση της Ιερουσαλήμ. Ας δούμε τις αντιρρήσεις πιο αναλυτικά.
Χαμάς
Η Χαμάς όχι μόνο αρνείται να αναγνωρίσει το Ισραήλ, αλλά ονειρεύεται και ένα παλαιστινιακό κράτος που θα περιλαμβάνει και το σημερινό Ισραήλ. Αυτήν την στιγμή το μόνο που είναι διατεθειμένη η Χαμάς να κάνει είναι να υποσχεθεί μία μακροχρόνια παύση των εχθροπραξιών (μερικοί μιλούν για 10 χρόνια και άλλοι για 50) μεταξύ της και του Ισραήλ. Θα μου πείτε λογικό από πλευράς Ισραήλ. Λογικό ναι, πρακτικό όχι.
Αν το Ισραήλ θέλει πραγματικά την ειρήνη, και με την στρατιωτική δύναμη που έχει μπορεί να δεχτεί την πρόταση. Όπως έχω πει και σε άλλο άρθρο σε 30, 40, 50 χρόνια από σήμερα, θα υπάρχει ειρήνη defacto, για να μην πω ότι δεν είναι σίγουρο αν θα υπάρχει Χαμάς.
Η επιστροφή των προσφύγων
Όταν έφυγαν οι πρόσφυγες το 1947 ήταν περίπου 600 με 700 χιλιάδες. Σήμερα, ζωή να έχουν, είναι γύρω στα 4-5 εκατομμύρια (στοιχεία ΟΗΕ) Λέει το Ισραήλ, και δικαίως, πως αν δεχτεί τους πρόσφυγες το Ισραήλ θα χάσει τον Εβραϊκό του χαρακτήρα, και συμπληρώνω εγώ, μία τέτοια λύση είναι εγγυημένη συνταγή για εμφύλιο πόλεμο μεταξύ Εβραίων και Μουσουλμάνων. Επίσης, και μιλώντας σε πρακτική βάση, τα σπίτια τα εδάφη κλπ που άφησαν πίσω οι παλαιστίνιοι στην ουσία δεν υπάρχουν ποια. Ακόμα και το σχέδιο Κλίντον (που αποδέχτηκε ο τότε πρωθυπουργός του Ισραήλ, Εχούντ Μπαράκ) στην Τάμπα το 2000 προέβλεπε την απορρόφηση μόλις 100.000 προσφύγων σε πέντε χρόνια και την αποζημίωση των υπολοίπων.
Το θέμα των Παλαιστινίων προσφύγων δεν είναι μοναδικό φαινόμενο στον κόσμο. Στο βιβλίο του Βρετανού δημοσιογράφου και συγγραφέα Terence Prittie, «The Palestinians: People, History, Politics» (1973) αναφέρονται μερικές περιπτώσεις μετά το 2 Π.Π. όπου πρόσφυγες απορροφήθηκαν από τις θετές τους πατρίδες με την σύμφωνη γνώμη της παγκόσμιας κοινότητας.
• Ινδία / Πακιστάν 15 εκατομμύρια
• Φινλανδία 400.000
• Τσεχοσλοβακία 1.5. εκατομμύρια
• Πολωνία 2.8 εκατομμύρια
• Ανατολική Γερμανία 7.5 εκατομμύρια
• Δυτική Γερμανία 3.8 εκατομμύρια
• Ρουμανία 1.2 εκατομμύρια
Ακόμα και οι Άραβες καταλαβαίνουν ότι το θέμα της επιστροφής των προσφύγων στις εστίες τους στο Ισραήλ όχι μόνο είναι αστείο αλλά και ανεφάρμοστο και το γνωρίζουν από το 1949. Παράδειγμα:
Στις 30 Μαρτίου του 1949, και μία εβδομάδα πριν ξεκινήσουν οι συνομιλίες στη Ρόδο μεταξύ Ισραήλ και Συρίας, ο τότε αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων της Συρίας, συνταγματάρχης Χούσνη Ζαΐμη, καταλαμβάνει την εξουσία μετά από αναίμακτο πραξικόπημα. Στη προσπάθεια του να υπογράψει συμφωνία ειρήνης με το Ισραήλ μεταξύ των άλλων προτείνει και την απορροφήσει όχι μόνο των 100.000 προσφύγων που είχαν καταφύγει στην Συρία αλλά 300.000 χιλιάδων προσφύγων δηλαδή το 50% των συνολικών προσφύγων.
Μπορεί όλα αυτά να ακούγονται λογικά από την Ισραηλινή πλευρά, αλλά ας μην ξεχνάμε πως στο Ριάντ η ανακοίνωση μιλάει για «μία δίκαιη και διαπραγματεύσιμη λύση» (a just negotiated solution) σε αντίθεση με την αρχική πρόταση του 2002 στη Βηρυτό που μίλαγε για «επιστροφή των προσφύγων».
Αν και τώρα το Ισραήλ αρχίσει τις σοφιστείες για να μην διαπραγματευτεί μία απόλυτα λογική πρόταση, θα είναι άξιο της μοίρας του. Καλώς η κακώς το πρόβλημα υπάρχει και πρέπει να αντιμετωπιστεί.
Η πλήρη αποχώρηση
Το σχέδιο ζητάει την πλήρη αποχώρηση του Ισραήλ στα σύνορα προ του πολέμου του 1967. Λέει το Ισραήλ ότι αυτό είναι αδύνατον αφού υπάρχουν τρεις μεγάλοι οικισμοί (δύο «κολλημένα» στα Ιεροσόλυμα και ένα βαθιά στην Δυτική όχθη) που είναι ολόκληρες πόλεις με πληθυσμούς των 250.000 κατοίκων. Επιπλέον υπάρχει και το θέμα των ασφαλή συνόρων του κράτους, σημείο που προβλέπετε από όλες τις αποφάσεις του ΟΗΕ της 242 και 338 συμπεριλαμβανομένης.
Αντ’ αυτού το Ισραήλ προτείνει την προσάρτηση τουλάχιστον των δύο πόλεων κοντά στα Ιεροσόλυμα και μικρό αλλαγές στα σύνορα για λόγους ασφαλείας. Σε αντάλλαγμα θα παραχωρήσει το ίδιο ποσοστό, εδάφη από την δική του επικράτεια στο νέο Παλαιστινιακό κράτος (το λεγόμενο «χιλιοστό προς χιλιοστό» σχέδιο).
Οι Άραβες γνωρίζουν πολύ καλά πως αυτή θα είναι σε γενικές γραμμές η λύση, αλλά λόγω εσωτερικών διαφωνιών δεν μπορούν να το πουν ανοιχτά, και αυτό το γνωρίζει ο Όλμερτ. Άλλωστε η πραγματικότητα στην περιοχή δεν επιτρέπει εκ των πραγμάτων την πλήρη απόσυρση όπως λέει το σχέδιο.
Εδώ χρειάζεται λοιπόν η βοήθεια του Ισραήλ. Ο Όλμερτ πρέπει να πει με ξεκάθαρο τρόπο πως δέχεται την διακήρυξη αρχών και να αρχίσει διαπραγματεύσεις, διότι αν το Ισραήλ συνεχίσει να το «παίζει τρελός» το μόνο που θα καταφέρει είναι να επικρατήσουν οι ισλαμιστές σε όλη την περιοχή, πράγμα κακό για το ίδιο και τον Αραβικό κόσμο.
Ιεροσόλυμα
Πολύς κόσμος νομίζει ότι όταν λέμε Ανατολική Ιερουσαλήμ εννοούμε την παλαιά πάλι. Λάθος μεγάλο. Η παλαιά πόλη είναι ένα μικρό κομμάτι τις Ανατολικής Ιερουσαλήμ. Για να γίνει ποιο κατανοητό σκεφτείτε την Αθήνα από τους Αμπελοκήπους μέχρι το τέλος τις Συγγρού σαν την Ανατολική Ιερουσαλήμ, και την Πλάκα σαν την παλιά πόλη.
Εκτός από την παλαιά πόλη η υπόλοιπη Ανατολική Ιερουσαλήμ δεν έχει καμία θρησκευτική, πολιτική, ή στρατιωτική σημασία για το Ισραήλ. Ακόμα και στη Βίβλο όλη η Ιερουσαλήμ ήταν η παλαιά πόλη. Με άλλα λόγια η Ανατολική Ιερουσαλήμ είναι το τελευταίο πράγμα που πρέπει να σταθεί εμπόδιο στο θέμα της ειρήνης.
Αν μιλάμε για την παλαιά πόλη τότε τα πράγματα αλλάζουν. Ας μην ξεχνάμε πως είναι το πνευματικό κέντρο τριών θρησκειών και ως εκ τούτου πρέπει να βρεθεί μία λύσει. Η λύσει υπάρχει στο σχέδιο της Τάμπα. Επίσης η διακήρυξη του Ριάντ δεν λέει λέξη για την παλαιά πόλη, που σημαίνει ότι και οι Άραβες καταλαβαίνουν το πρόβλημα και είναι έτοιμη να διαπραγματευτούν.
Συμπέρασμα
Το Ισραήλ πρέπει πάραυτα να δεχτεί το σχέδιο και να συναντηθεί το γρηγορότερο με το Αραβικό Κουαρτέτο (Αίγυπτος, Ιορδανία, Σαουδική Αραβία, Ενωμένα Αραβικά Εμιράτα) ώστε να ξεκινήσει διαδικασία των διαπραγματεύσεων για την τελική λύση του προβλήματος .
Άλλωστε οι Σαουδική Αραβία διαμήνυσε στο Ισραήλ πως δεν περιμένει να υπογράψει κάθε παράγραφος του σχεδίου. Και είναι λογικό αφού το Σαουδαραβικό σχέδιο είναι στην ουσία μία «διακήρυξη αρχών» και όχι λεπτομερές σχέδιο ειρήνης, όπερ σημαίνει μεθερμηνευόμενον πως υπάρχει χώρος για διαπραγμάτευση.
To να αρνείται το Ισραήλ να δεχτεί το σχέδιο λέγοντας πως δεν συμφωνεί σε ορισμένα σημεία μου θυμίζει την παροιμία «όποιος δεν θέλει να ζυμώσει 15 μέρες κοσκινάει» πόσο μάλλον όταν, όπως εξηγήσαμε και παραπάνω, η πραγματικότητα δεν επιτρέπει τη εφαρμογή του σχεδίου στην ολότητα του ακόμα και αν το ήθελαν το Ισραήλ ή οι Αραβικές χώρες.
Αν νομίζει το Ισραήλ πως οι Αραβικές χώρες και οι παλαιστίνιοι θα πούνε «ναι σε όλα» και το μόνο που έχει αυτό να κάνει είναι να τους στείλει ευχαριστήριο φαξ, μάλλον είναι βαθιά νυχτωμένο.
Τέλος, να σας πω την αμαρτία μου; Κάτι τέτοιες στιγμές αναπολώ τον Σαρόν και το Μπέγκιν. Το ηγέτη με τα μεγάλα μπαλάκια. Όχι μόνο δεν ήμουν ποτέ οπαδός τους αλλά ήμουν μεγάλος επικριτής τους. Πιστεύω όμως πως αν υπήρχαν θα είχαν πάει οι ίδιοι στο Ριάντ να μιλήσουν στη διάσκεψη.
Και το λέω αυτό διότι η ιστορία μας διδάσκει πως τους καλύτερους συμβιβασμούς τους κάνουν οι ασυμβίβαστοι.