The American.com 19.10.2011
Του Lazar Berman*
Γιατί άραγε υπάρχει αυτός ο δυσανάλογος αριθμός τόσο πολύ επιτυχημένων εβραίων επιστημόνων και λογίων; Το ερώτημα αυτό συνεχίζει να προκαλεί έντονες συζητήσεις και αντιπαραθέσεις.
Αυτό το μήνα με την ανακοίνωση από τη Στοκχόλμη ότι ο Daniel Shechtman κέρδισε το Βραβείο Νομπέλ Χημείας για το 2011, το Ισραήλ προσέθεσε ένα ακόμη όνομα στο συνεχώς αυξανόμενο κατάλογο του από κατόχους βραβείων Νομπέλ. Από το 2002 έξι Ισραηλινοί έχουν κερδίσει βραβεία Νομπέλ. Σημειωτέον, πως κανείς από τους Ισραηλινούς δεν έχει κερδίσει Βραβείο Ειρήνης, το οποίο δεν αποδεικνύει υποχρεωτικά και κάποιο μεγάλο πνευματικό επίτευγμα (ή μερικές φορές δεν απαιτεί κανένα επίτευγμα). Πολλές ασύγκριτα μεγαλύτερες χώρες με πληθυσμούς υψηλής παιδείας δεν ξεπέρασαν το μικροσκοπικό Ισραήλ. Στο ίδιο χρονικό διάστημα, η Γαλλία έχει δώσει έξι κατόχους Βραβείου Νομπέλ, και Γερμανία και η Ρωσία πέντε, ο Καναδάς δύο και η Ινδία μονάχα έναν.
Η επιτυχία που έχει το Ισραήλ στην δημιουργία κατόχων Νομπέλ συνιστά τμήμα μιας ευρύτερης ροπής που χρήζει εξήγησης. Συνεχίζοντας ένα σχήμα που έχει ζωή ενός αιώνα, πέντε από τους δεκατρείς νικητές φέτος είναι Εβραίοι. Πραγματικά, οι Εβραίοι έχουν εδώ και καιρό μια έντονη παρουσία στα Νομπέλ και σε παρόμοια βραβεία. Με τα λόγια του Ινστιτούτου Αμερικανικών Επιχειρήσεων ο πολιτικός επιστήμονας Charles Murray: “Το πρώτο ήμισυ του 20ου αι. παρά τις διάχυτες και συνεχείς κοινωνικές διακρίσεις εναντίον των Εβραίων σε ολόκληρο το Δυτικό κόσμο, παρά την περιστολή των νομικών δικαιωμάτων τους και παρά το Ολοκαύτωμα, οι Εβραίοι κέρδισαν το 14 τοις εκατό των Βραβείων Νομπέλ στη λογοτεχνία, τη χημεία, τη φυσική και την ιατρική/φυσιολογία. Στο δεύτερο ήμισυ του 20ου αι. όταν τα Βραβεία Νόμπελ άρχισαν να απονέμονται σε ανθρώπους από όλον τον κόσμο, αυτό το ποσοστό ανέβηκε στο 29 τοις εκατό. Μέχρι σήμερα, τον 21ο αι. έχει ανέλθει σε 32 τοις εκατό. 1 Οι Εβραίοι αποτελούν περίπου το 0.2 τοις εκατό του παγκόσμιου πληθυσμού.
Το ερώτημα είναι ξεκάθαρο: γιατί άραγε υπάρχει αυτός ο δυσανάλογος αριθμός τόσο πολύ επιτυχημένων εβραίων επιστημόνων και λογίων;
Ισχυρισμοί, ακόμη και επιστημονικές ενδείξεις, ότι μια συγκεκριμένη εθνική ομάδα διαθέτει μεγαλύτερο ΜΟ στο Δείκτη Ευφυΐας του από τους υπόλοιπους θα οδηγήσει κατά κανόνα σε κατηγορίες για επιστημονικό ρατσισμό.
Παρόλο που το ερώτημα αυτό έχει τεθεί στο παρελθόν στην μη εξειδικευμένη αλλά και στην επιστημονική βιβλιογραφία, συνεχίζει να προκαλεί έντονες συζητήσεις και αντιπαραθέσεις. Το ζήτημα συχνά λειτούργησε ως προμετωπίδα στο πόλεμο “φύση εναντίον ανατροφής”, εάν το εβραϊκό επίτευγμα εξηγείται καλύτερα από τον τρόπο με τον οποίο οι εβραίοι γονείς και οι κοινότητες μεγαλώνουν τα παιδιά τους ή εάν υπάρχει κάποια κληρονομικό γνώρισμα στο οποίο οφείλεται η εξαιρετική απόδοση σε ορισμένους τομείς.
Φυσικά η συζήτηση στρέφεται στην ευφυΐα και τις αιτίες από τις οποίες πηγάζει. Ωστόσο, υπάρχει πράγματι συσχετισμός μεταξύ υψηλής ευφυΐας και επιτυχίας σε σύνθετα μαθηματικά και επιστημονικά πεδία; Στο κάτω-κάτω, οι γυναίκες έχουν κερδίσει μόνο το 5 τοις εκατό των Βραβείων Νομπέλ αλλά δεν είναι λιγότερο ευφυείς από τους άντρες. Η ευφυΐα αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για μια αξιοσημείωτη επίδοση στις θετικές επιστήμες και τα μαθηματικά αλλά είναι ανεπαρκής προϋπόθεση χωρίς την ευκαιρία (που κράτησε τις γυναίκες πίσω για πολλά χρόνια). Ο Murray σημειώνει: “Η ευφυΐα παίζει τον ίδιο ρόλο σε ένα διανοητικά απαιτητικό έργο που παίζει το βάρος στην απόδοση των ανυψωτικών μηχανημάτων τύπου NFL. Το βαρύτερο ανυψωτικό δεν είναι απαραίτητα και το καλύτερο. Όντως, ο συσχετισμός μεταξύ βάρους και απόδοσης στα ανυψωτικά τύπου NFL είναι πιθανώς αρκετά χαμηλός. Ωστόσο όλα τα ανυψωτικά ζυγίζουν πάνω από 300 pounds”. 2
Το ζήτημα της εβραϊκής ευφυΐας είναι πιθανό ναρκοπέδιο. Ισχυρισμοί, ακόμη και επιστημονικές ενδείξεις, ότι μια συγκεκριμένη εθνική ομάδα διαθέτει κατά μέσο όρο μεγαλύτερο Δείκτη Ευφυΐας από τους άλλους θα οδηγήσει κατά κανόνα σε κατηγορίες επιστημονικού ρατσισμού. Οι Αντισημίτες νιώθουν μια φυσική έλξη και εξαγριώνονται με τη ιδέα πως το εβραϊκό μυαλό είναι διαφορετικό. “Σήμερα”, έγραψε ο Adolf Hitler στο βιβλίο του Ο Αγών μου “[οι Εβραίοι] θεωρούνται “έξυπνοι” και αυτό με μια έννοια ίσχυε σε όλες τις εποχές”. 3 Οι ίδιοι οι Εβραίοι πάνω σ' αυτό το θέμα είναι λίγο σχιζοφρενείς. Οι Εβραίοι απολαμβάνουν τις συζητήσεις για τα εβραϊκά επιτεύγματα τόσο πολύ ώστε υπάρχει και μια ιδιαίτερη λέξη για ρα συναισθήματα που νιώθει όταν κάποιος ανακαλύπτει πως ο διάσημος άνθρωπος που θαυμάζει είναι Εβραίος: “jewbilation” (σ.μ.: στα ελληνικά ίσως να αποδοθεί με τον όρο “εβραιοσημότητα”: “εβραίος” + “διασημότητα”). Ωστόσο, μεταξύ των Εβραίων υφίσταται μια κατανοητή δυσφορία προς τις επιστήμες που εξετάζουν την ευφυΐα τους. “Ο κίνδυνος είναι υπαρκτός”. Γράφει ο Καθηγητής του Χάρβαρντ Steven Pinker, ο οποίος είναι και ο ίδιος Εβραίος: ”Όπως η ευφυΐα, τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας είναι μετρήσιμα, κληρονομήσιμα εντός μιας ομάδας ή ανεπαίσθητα διαφορετικά, κατά μέσο όρο μεταξύ των ομάδων. Κάποια στιγμή, κάποιος θα μπορούσε να εξετάσει εάν υπήρξε επιλογή χαρακτηριστικών προσωπικότητας που ευθύνονται για την επιτυχία στον δανεισμό χρημάτων και το εμπορικό πνεύμα, χαρακτηριστικά που θα αφήσω στη φαντασία του αναγνώστη. Μπορεί κανείς επίσης να φανταστεί πώς ένα εύρημα αυτού του είδους θα μπορούσε να ερμηνευτεί, ας πούμε λ.χ. στο Κάιρο, την Τεχεράνη και την Κουάλα Λουμπούρ... [Αυτό] ίσως ελάττωνε την αντίσταση του λαού σε άλλες αντιπαθείς συγκρίσεις, όπως ομάδες που ιστορικά επιτυγχάνουν χαμηλότερο σκορ παρά υψηλότερο στο τεστ Δείκτη Ευφυΐας”. 4
Αποκλεισμένοι από την ιδιοκτησία γης και με την άδεια να εκτελούν τραπεζικές και μεσιτικές λειτουργίες απαγορευμένες για τους Χριστιανούς, οι Εβραίοι άκμασαν χάρη στη μαθηματική και επιχειρηματική τους οξυδέρκεια. Ακόμη και σήμερα, σοβαρές, αξιόλογες μελέτες συνεχίζουν να εξετάζουν την πηγή της ευφυΐας -το γονιδιακό περιβάλλον- στη διαμάχη γύρω από τις αιτίες των εβραϊκών επιτευγμάτων. Οι λόγιοι επίσης διαφωνούν για το εάν η ευφυΐα υψηλού μέσου όρου είναι χαρακτηριστικό των εβραϊκών πληθυσμών ή εάν περιορίζεται στην πληθυσμιακή ομάδα των Ασκεναζίμ που συγχωνεύτηκε στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη.
Είναι απλό ακαδημαϊκό έργο να δείξει κανείς ότι οι εβραίοι Ασκεναζίμ, τουλάχιστον, έχουν σημαντικά υψηλότερο ΔΕ από τους πληθυσμούς που τους περιβάλλουν. Στην Φυσική Ιστορία της Ευφυΐας των Ασκεναζίμ, οι Gregory Cochran, Jason Hardy και Henry Harpending του Πανεπιστημίου της Γιούτα καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι “οι Εβραίοι Ασκεναζίμ διαθέτουν τον υψηλότερο μέσο όρο ΔΕ από οποιαδήποτε άλλη εθνική ομάδα για την οποία διαθέτουμε αξιόπιστα στοιχεία. Έχουν αποτελέσματα από 0.75 έως 1.0 στάνταρτν αποκλίσεις πάνω από τον γενικό μέσο όσο των Ευρωπαίων, που αντιστοιχεί σε έναν ΔΕ από 112-115... Αυτό το γεγονός έχει κοινωνική σημασία γιατί ο ΔΕ (όπως αυτός μετριέται στα τεστ για ΔΕ) είναι το καλύτερο προγνωστικό για επιτυχία σε ακαδημαϊκά θέματα και τις περισσότερες δουλειές. Οι Εβραίοι Ασκεναζίμ είναι τόσο επιτυχημένοι όσο θα προέβλεπε ο ΔΕ τους και υπερεκπροσωπούνται σημαντικά σε επαγγέλματα και τομείς με τις υψηλότερες διανοητικές απαιτήσεις.” 5 Και ενώ οι Εβραίοι Ασκεναζίμ σημειώνουν καλά αποτελέσματα στα μαθηματικά και τα λεκτικά προβλήματα, τα οπτικοχωρικά αποτελέσματα είναι αξιοσημείωτα μικρότερα από του μέσου Ευρωπαίου.
Σε ένα άρθρο του ο Richard Lynn, με τίτλο “Η Ευφυΐα των Αμερικανών Εβραίων” αναφέρει ότι ο μέσος όρος του εβραϊκού ΔΕ είναι το ήμισυ της τυπικής απόκλισης πάνω από τον αμερικανικό μέσο όρο. Αυτό αντιστοιχεί σε 7.5 μονάδες ΔΕ, που δεν φαίνεται να μπορεί να παράξει τα αναντίστοιχα αποτελέσματα των εβραϊκών επιτευγμάτων.6 Ωστόσο, στα ακρότατα της εξαιρετικής ευφυΐας, από τα οποία εμφανίζονται οι βραβευμένοι με Νομπέλ επιστήμονες και οι πρωταθλητές στο σκάκι, η εβραϊκή εκπροσώπηση είναι ακόμη μεγαλύτερη.7 Μια μέση ευφυΐα περίπου 7.7 μονάδων πάνω από τον αμερικανικό μέσο όρο θα είχε ως αποτέλεσμα να υπάρχουν τετραπλάσιοι Εβραίοι με ΔΕ άνω του 130 σε σύγκριση με τους μη-Εβραίους,8 και ένα μέσος όρος εβραϊκού ΔΕ δέκα μονάδων ή περισσότερο από το μέσο όρο θα έδειχνε την αναλογία Εβραίων με ΔΕ πάνω από 140 εξαπλάσιο του κανονικού.9
“Η ανατροφή σε ένα οικογενειακό περιβάλλον εντός μιας κουλτούρας φαίνεται ότι δεν αφήνει ανεξίτηλα σημάδια στην ευφυία”.
Όντως, όπως προβλέπει το μοντέλο, οι Εβραίοι έχουν παρουσία με αυξανόμενη δυσαναλογία όσο κανείς εξετάζει ΔΕ που είναι στο 150 ή πάνω. Ο Murray αναφέρεται σε ένα τεστ ΔΕ που έγινε στα δημόσια σχολεία της Νέας Υόρκης το 1954 και ανακάλυψε 28 μαθητές με ΔΕ πάνω από 170. Οι εικοσιτέσσερις από αυτούς ήσαν Εβραίοι.10
Εάν αποδεχτούμε την ιδέα πως οι Εβραίοι ή τουλάχιστον κάποιοι εβραϊκοί πληθυσμοί έχουν υψηλό μέσο όρο Δείκτη Ευφυΐας, το ερώτημα παραμένει: γιατί οι Εβραίοι; ποιες συνθήκες της εβραϊκής ιστορίας δημιούργησαν τις προϋποθέσεις που είχαν ως αποτέλεσμα μεγαλύτερους ΔΕ; Και αυτές οι προϋποθέσεις εφαρμόζονται αποκλειστικά σε εβραϊκούς πληθυσμούς;
Οι οπαδοί της ανατροφής εξετάζουν το πολιτιστικό περιβάλλον εντός του οποίου ανατρέφονται τα εβραιόπουλα -τόσο το οικογενειακό όσο και το κοινοτικό- ως πηγή της υψηλότερης του μέσου όρου ευφυΐας τους. Προκειμένου να στηριχθεί αυτή η υπόθεση, θα πρέπει να υπάρχει κάποια προσδιορίσιμη διαφορά μεταξύ των οικογενειών εντός των οποίων ανατρέφονται οι πρωτοπόροι εβραίοι λόγιοι που να είναι συγκρίσιμη με τις οικογένειες μη-Εβραίων. Επιπλέον αυτό το μοναδικό χαρακτηριστικό θα πρέπει να παρατείνεται σε πολλές γενεές. Αυτή είναι μια λογική υπόθεση, αφού στο κάτω-κάτω κεντρικό συστατικό της εβραϊκής πίστης είναι η αυστηρή μελέτη εξελιγμένων και πολύπλοκων θρησκευτικών κειμένων. Οι Εβραίοι έχουν εξαιρετική μόρφωση και δίνουν έμφαση στην εκπαίδευση, ώστε τα παιδιά τους, εάν και δεν είναι γενετικά ευφυέστερα από τα άλλα παιδιά, μπορεί να έχουν ένα πολύ καλύτερο ξεκίνημα. Αυτή η ιδέα πειστική εάν οι περισσότεροι σύγχρονοι Εβραίοι μεγάλωναν σε παραδοσιακές οικογένειες. Ωστόσο, η συντριπτική πλειονότητα των εβραϊκών νοικοκυριών τόσο στις Ηνωμένες Πολιτείες όσο και στο Ισραήλ, είναι κοσμικές και δεν διαφέρουν ουσιαστικά από εκείνα των μη-Εβραίων γειτόνων τους ως προς την ομοιότητα των κοινωνικο-οικονομικών συνθηκών. Οι Ορθόδοξοι Εβραίοι κάτοχοι βραβείου Νομπέλ όπως ο Robert Aumann, που παρακολουθούσε μαθήματα σε yeshiva όταν ήταν νέος, αποτελούν την εξαίρεση. Συχνά, οι Εβραίοι μεγαλώνουν σε οικογένειες που τους ωθούν στο λιανεμπόριο και εκτός σχολείου σε νεαρή ηλικία. Αυτό αληθεύει όντως όσον αφορά τα παιδιά εβραίων μεταναστών από την Ανατολική Ευρώπη που μεγάλωσαν στην Αμερική τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αι., μια γενιά που ακόμη παράγει φημισμένους λογίους.
Στη Βίβλο ο Φαραώ αποκαλεί τους Εβραίους ¨πολυάριθμους και ισχυρούς”, ο Θεός επανειλημμένα αναφέρεται σ' αυτούς ως “σκληροτράχηλους” ενώ ο Αμάν ζητά άδεια να καταστρέψει “τους διεσπαρμένους και ξεχωριστούς” Εβραίους.
Επιπλέον, η ένδειξη για περιβαλλοντικούς παράγοντες που οποίοι έχουν αποτέλεσμα τόσο ξεχωριστό όσο αυτό, είναι μάλλον αδύναμη. “Δεν υπάρχει σχεδόν καμία βάση γι' αυτό στη βιβλιογραφία” γράφει ο Cochran et al. “για κοινωνικές επιδράσεις όπως αυτή του οικογενειακού περιβάλλοντος επί του ΔΕ”.11 Ο Pinker υποστηρίζει το συμπέρασμά τους: “Τα δίδυμα που αναπτύσσονται μαζί δεν συσχετίζονται περισσότερο ως προς το ΔΕ τους από ό,τι τα δίδυμα που διαχωρίζονται στη γέννα και τα υιοθετημένα δίδυμα δεν μπορούν να συσχετιστούν ούτε κατ' ελάχιστον. Η ανατροφή σε δεδομένη οικογένεια εντός μιας κουλτούρας δεν αφήνει μόνιμο αποτύπωμα στην ευφυΐα”. 12
Οι οπαδοί “της φύσης” υποστηρίζουν την ιδέα πως η κληρονομικότητα δίνει στους Εβραίους μεγαλύτερη ευφυΐα κατά μέσον όρο. Ο Charles Murray πιστεύει σταθερά πως: “Δεν υπάρχει πλέον σοβαρή αμφισβήτηση για το ό,τι η ευφυΐα στο Homo sapiens είναι στην ουσία κληρονομική. Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, έχει αποδειχθεί ότι εμφανείς περιβαλλοντικοί παράγοντες όπως το υψηλό εισόδημα, τα βιβλία στο σπίτι και η ανάγνωση βιβλίων στα παιδιά από τους γονείς τους δεν είναι τόσο ισχυροί παράγοντες όσο θα ανέμενε κανείς... Ακόμη και τα άριστα οικογενειακά περιβάλλοντα προσθέτουν απλώς λίγες μονάδες, εάν γίνεται και αυτό, σε ένα απλώς εντάξει περιβάλλον”. 13
Δεν αποδέχονται όλοι οι ειδικοί την πιθανότητα της κληρονομικότητας της ευφυίας. Στο βιβλίο του Η κακή μέτρηση του Ανθρώπου ο Stephen Jay Gould τάσσεται εναντίον της ιδέας να συνιστά η ευφυΐα μετρήσιμη ποσότητα και επιτίθεται στον βιολογικό ντετερμινισμό (την έννοια πως τα γονίδια του καθενός καθορίζουν την πορεία της ζωής του).14 Οι Robert Sternberg, Elena Grigorenko, και Kenneth Kidd υποστηρίζουν ότι προς το παρόν δεν υφίσταται καμία οριστική ταυτοποίηση των γονιδίων που καθορίζουν την ευφυΐα και ως εκ τούτου κάθε προσπάθεια να συνδεθεί εξ ορισμού η εθνικότητα με τον Δείκτη Ευφυΐας συνιστά εικασία.15 Άλλοι διατείνονται ότι οι μελέτες που προτείνουν μια υψηλότερη κατά μέσο όρο ευφυΐα των Εβραίων στηρίζονται σε δείγματα εξαιρετικά μικρά για να είναι αδιαμφισβήτητα από στατιστική άποψη και επικαλούνται μια μελέτη που δείχνει εβραίους σπουδαστές να επιτυγχάνουν μικρότερη βαθμολογία από τους μη-Εβραίους συνομηλίκους τους. Η χρήση κοινωνικών κατασκευών όπως “φυλετικός” και “εθνικότητα” σε επιστημονική ανάλυση είναι παρομοίως αντιφατική. Παρόλο που οι κοινότητες των Ασκεναζίμ και των Σεφαρδιτών όντως αντιπροσωπεύουν οντότητες εντός των οποίων γεννιούνται τα μέλη τους, τα ακριβή όρια μεταξύ τους δεν είναι πάντοτε σαφή. Γίνονται γάμοι μεταξύ των κοινοτήτων, οι οποίες συχνά ζουν η μία δίπλα στην άλλη. Στο κάτω-κάτω, ο ίδιος ο εβραϊκός νόμος δεν κάνει καμία απολύτως εθνική διάκριση μεταξύ των δύο κοινοτήτων -αντίθετα μάλιστα, τις αντιλαμβάνεται ως κοινότητες που ακολουθούν συγκεκριμένα ήθη και έθιμα στη θρησκευτική τους πρακτική.
Ποιες πτυχές της εβραϊκής ιστορίας δημιούργησαν τις συνθήκες που οδήγησαν στην εμφάνιση υψηλότερου ΔΕ; Και όντως αυτές οι συνθήκες εφαρμόζονται μόνο στον εβραίκό πληθυσμό;
Είναι πολλοί ακόμη οι επιφανείς ερευνητές που αποδέχονται την ιδέα της κληρονομικότητας της ευφυΐας και το στρατόπεδό τους αυξάνεται όλο και περισσότερο. Ο καθηγητής του Χάρβαρντ Pinker σημειώνει σε ένα πάνελ επιστημόνων στην Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρία ότι βρέθηκε πως “τα τεστ ΔΕ μετρούν μια σταθερή ιδιότητα του ατόμου. Ότι η γενική ευφυΐα ανακλά ένα πραγματικό φαινόμενο (δηλ. ότι μετρήσεις διαφορετικών πτυχών της ευφυΐας αλληλοσυσχετίζονται), ότι προβλέπει μια ποικιλία θετικών εκβάσεων στη ζωή και ότι είναι κληρονομήσιμη σε εξαιρετικό βαθμό μεταξύ των ατόμων εντός μιας ομάδας”.16 Για να χρησιμοποιήσουν την κληρονομική ευφυΐα ως μια εξήγηση των εβραϊκών επιτευγμάτων, οι ειδικοί οφείλουν να προσδιορίσουν μια ιστορική περίσταση στην οποία οι Εβραίοι που κατείχαν μεγαλύτερο ΔΕ είχαν και ένα ανταποδοτικό πλεονέκτημα. Δεν αρκεί το να αποδειχτεί πως οι Εβραίοι πρωτίστως ενεπλάκησαν σε ένα συγκεκριμένο τύπο απαιτητικής διανοητικής ασχολίας -πρέπει να προσδιορίσουν πώς εκείνοι που αρίστευσαν σε εκείνο τον τομέα μπορούσαν να έχουν μεγαλύτερη πνευματική παραγωγή από τους λιγότερο ευφυείς συγγενείς τους. Και οι ειδικοί που υποστηρίζουν ότι ο υψηλότερος μέσος όρος των Ασκεναζίμ πρέπει να δείχνει μια μοναδική συνθήκη σε αυτόν τον πληθυσμό που θα συνιστούσε την αιτία μιας επιλογής για μεγαλύτερη ευφυΐα.
Οι Cochran et al. εξήγαγαν το συμπέρασμα ότι “η ενασχόληση σε μία ασυνήθιστη κοινωνική γωνιά” των Ασκεναζίμ κατά τον πρώιμο ευρωπαϊκό Μεσαίωνα εξηγεί πιθανώς τις γνωστικές τους ικανότητες. Όλες οι απαραίτητες προϋποθέσεις κατά τη διάρκεια εκείνης της περιόδου συνέτρεχαν, συμπεριλαμβανομένης και την χαμηλής γενετικής ροής από τις εξωτερικές ομάδες και του ασυνήθιστα υψηλού αναπαραγωγικού ρυθμού ιδιαίτερων διανοητικών ικανοτήτων για μια εκτενή χρονική περίοδο.17 Οι Εβραίοι Ασκεναζίμ είχαν απομακρυνθεί σχεδόν ολοκληρωτικά από τον γεωργικό τρόπο ζωής των προγόνων τους στην Ιουδαία. Αποκλεισμένοι από την ιδιοκτησία γης αλλά έχοντας την άδεια να πραγματοποιούν τραπεζικές και μεσιτικές λειτουργίες που ήσαν απαγορευμένες για τους χριστιανούς, οι Εβραίοι που διέθεταν μαθηματική και εμπορική οξύνοια γνώρισαν ακμή και ήσαν έτσι σε θέση να δημιουργήσουν μεγαλύτερες και πιο επιτυχημένες οικογένειες. Οι Σεφαρδίτες Εβραίοι στις μουσουλμανικές χώρες από την άλλη μεριά, απασχολούντο ως βυρσοδέψες και σφαγείς, εργασίες στις οποίες άτομα με υψηλό ΔΕ δεν είχαν κανένα αναπαραγωγικό πλεονέκτημα. Αυτό εξηγεί εύγλωττα τα αποτελέσματα που δείχνουν τις υψηλές μαθηματικές ικανότητες των Ασκεναζίμ, και τις χαμηλές βαθμολογίες στις χωρο-οπτικές ικανότητες.18
Η υπόθεση των Cochran et al. βασίζεται σε βασικές παραδοχές. Αν η θεωρία τους ευσταθεί, ενδείξεις της εβραϊκής ευφυΐας θα πρέπει αρχίζουν να εμφανίζονται κατά το μεσαίωνα και όχι νωρίτερα. Επίσης, από τη στιγμή που οι Εβραίοι αρχίζουν να δείχνουν σημάδια μαθηματικής και λεκτικής ικανότητας, αυτές οι ικανότητες θα πρέπει να εντοπίζονται κυρίως μεταξύ των Ασκεναζίμ.
Οι επιστήμονες διαφωνούν για το εάν η υψηλότερη κατά μέσο όρο ευφυΐα συνιστά χαρακτηριστικό όλων των εβραϊκών πληθυσμών ή εάν περιορίζεται στους πληθυσμούς των Ασκεναζίμ που συγχωνεύτηκαν στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη.
Είναι αδύνατο να γνωρίζουμε τον μέσο όρο του ΔΕ των Εβραίων πριν από το μεσαίωνα αλλά είναι αξιοσημείωτο πως πολλές περιγραφές Εβραίων από αρχαίους ιστορικούς και το Βίβλο δεν συνδέουν τους Εβραίους με τη σοφία. Η Βίβλος παρουσιάζει τον Φαραώ να αποκαλεί τους Εβραίους “πολυάριθμους και δυνατούς”, ο Θεός επανειλημμένα αναφέρεται σ' αυτούς ως “σκληροτράχηλους” και ο Αμάν ζητά την άδεια να αφανίσει τους “διασκορπισμένους και ξεχωριστούς” Εβραίους, όμως καμία από αυτές τις περιγραφές δεν δείχνει ευφυΐα ή εμπορικό δαιμόνιο. Οι κλασικοί ιστορικοί εστιάζουν στην αθεΐα των Εβραίων, πολλές φορές αποκαλώντας τους χαμερπή λαό, άπληστο αλλά ποτέ έξυπνο. Και οι Εβραίοι σπάνια διακρίθηκαν “στα χρονικά της φιλοσοφίας, του θεάτρου, των εικαστικών τεχνών, των μαθηματικών ή των φυσικών επιστημών κατά τη διάρκεια των δεκαοχτώ αιώνων από την εποχή του Ομήρου μέχρι την πρώτη χιλιετία Κ.Ε., όταν συνέβησαν τόσα γεγονότα στην Ελλάδα, την Κίνα και τη Νότια Ασία”. Κάνετε μια σύγκριση με τα ευρήματα του George Sarton στο έργο του “Εισαγωγή στην Επιστήμη της Ιστορίας”, ο οποίος αποδεικνύει πως κατά τα έτη 1150-1300, το 15 τοις εκατό από τους 626 πιο γνωστούς επιστήμονες του κόσμου ήσαν Εβραίοι.19
Ακόμη κι έτσι, πρέπει να γίνει μια υπόθεση σχετικά με τα σημαντικά εβραϊκά επιτεύγματα στον αρχαίο κόσμο. Η Εβραϊκή Βίβλος συνιστά έργο μεγάλης καλλιτεχνικής δημιουργίας, ποίησης και ενόρασης, το γραπτό έργο με την μεγαλύτερη επίδραση στην ανθρώπινη ιστορία. Το Ταλμούδ είναι περίπλοκα σύνθετα και οι Εβραίοι απομνημόνευαν τη λεπτομερή επιχειρηματολογία του για αιώνες. Κάποιοι υπαινιγμοί εβραϊκής ευφυΐας και εμπορικού δαιμονίου μπορεί να δει κανείς σε αντισημιτικά έργα των κλασικών ιστορικών. Ο Τάκιτος γράφει για τους Εβραίους ότι “διογκώνουν το Δημόσιο” και “αυξάνουν τον πλούτο” τους.20 Ο Κλαύδιος Πτολεμαίος αποκαλεί τους Εβραίους “θρασείς και μηχανορράφους”. 21
Παρόλο που οι Cochran et al. υποστηρίζουν πως οι μη-Ασκεναζίμ Εβραίοι δεν παρουσιάζουν υψηλές βαθμολογίες στον κατά μέσο όρο ΔΕ και δεν έχουν δυσανάλογη παρουσία στα απαιτητικά γνωστικά πεδία, υπάρχει μία ένδειξη για το αντίθετο.22 Οι εβραίοι σπουδαστές στη μελέτη του Sarton δεν ήσαν Ασκεναζίμ από τη δυτική Ευρώπη αλλά μάλλον Σεφαρδίτες Εβραίοι που ζούσαν στην περισσότερο ανεξίθρησκη Ισπανία και στις Ισλαμικές χώρες. Μετά τον διωγμό από την Ισπανία το 1492, οι Σεφαρδίτες Εβραίοι αναδείχθηκαν ιδιαίτερα στο εμπόριο που είχε ως κέντρο του το Άμστερνταμ, κατά την εποχή των ανακαλύψεων, και στην δημιουργία εβραϊκών κοινοτήτων για το διεθνές εμπόριο στον Νέο Κόσμο. Ακόμη, οι ανόμοιες κοινωνικές πιέσεις προς τις κοινότητες των Ασκεναζίμ και των Σεφαρδιτών θα τους ωθούσαν σε αντίθετες κατευθύνσεις, που είχαν ως αποτέλεσμα τα σχήματα που βλέπουμε στα πρόσφατα τεστ ΔΕ.
Οι αντισημίτες νιώθουν μαι φυσική έλξη και εξοργίζονται με την ιδέα πως το εβραϊκό μυαλό είναι διαφορετικό.
Εάν είναι πιθανό να είχαν οι Εβραίοι ήδη πριν από τον μεσαίωνα υψηλό μέσο όρο Δείκτη Ευφυΐας, υπάρχει άραγε κάποια ιστορική περίσταση που να στηρίζει μια τέτοια υπόθεση; Οι Maristella Botticini και Zvi Eckstein στο βιβλίο τους “Από Γεωργοί Έμποροι, Αλλαγές και Διασπορά” υποστηρίζουν ότι η δραστική αλλαγή στις εβραϊκές κοινότητες από αγράμματους γεωργούς σε επιχειρηματίες αστούς με υψηλή μόρφωση και λογίους προκάλεσε μείζονες δημογραφικές αλλαγές στην εβραϊκή κοινότητα.23 Κατά τον πρώτο αιώνα ΠΚΕ, η σέκτα των Φαρισαίων ασκούσε πιέσεις για τη δημιουργία ελεύθερων σχολείων σε ολόκληρο το Ισραήλ. Εξέδιδαν ένα θρησκευτικό διάταγμα εκπαίδευσης κατά τον πρώτο αιώνα ΚΕ με την εντολή να στέλνουν οι πατεράδες τα παιδιά τους στα θρησκευτικά σχολεία. Η κατάπνιξη της Μεγάλης Εξέγερσης από τους Ρωμαίους το 70 ΚΕ εξαφάνισε την αντίπαλη σέκτα των Σαδδουκαίων και οι Φαρισαίοι μπόρεσαν να εφαρμόσουν το μοντέλο τους για καθολική εκπαίδευση των εβραίων αγοριών.24 Τότε οι Εβραίοι επεδίωξαν νέες οικονομικές ευκαιρίες στις πόλεις της Διασποράς, εκμεταλλευόμενοι το πλεονέκτημά τους σε έναν ως επί το πλείστον αναλφάβητο κόσμο.25 Οι Botticini και Eckstein επίσης αποδεικνύουν πως οι περισσότεροι εβραίοι προσήλυτοι στον Χριστιανισμό κατά τον πρώτο αιώνα ΚΕ ήσαν αμόρφωτοι γεωργοί και έτσι ο αλφαβητισμός συγκεντρώθηκε ακόμη περισσότερο στους Εβραίους.26
Άλλοι πηγαίνουν ακόμη πιο πίσω στην εβραϊκή ιστορία για να βρουν κάποιο γεγονός σύμφωνα με το οποίο οι περισσότερο ευφυείς Εβραίοι επιβίωσαν ή παρέμειναν στο μαντρί ενώ οι υπόλοιποι εξαφανίστηκαν. Ο αμφιλεγόμενος άγγλος γενετιστής C.D. Darlington εξετάζει την βιβλική αφήγηση στη βαβυλώνια αιχμαλωσία το 586 ΠΚΕ. Ο βαβυλώνιος βασιλιάς Ναβουχοδονόσορας εξόρισε τον βασιλιά Ιωακείμ και “όλους τους πρίγκιπες και όλους τους ισχυρούς ανθρώπους που είχαν αξία … και όλους τους τεχνίτες και τους μεταλλουργούς, κανένας δεν έμεινε πίσω εκτός από τους πιο φτωχούς ανθρώπους της χώρας.” (Βασιλειών 2, 24:14).27 Αυτή η εκλεκτή κοινωνία επέστρεψε στο Ισραήλ για να επανεγκαθιδρύσει εκεί την εβραϊκή ζωή και απετέλεσε τον χαρισματικό πυρήνα από τον οποίο ξεπήδησαν οι βλαστοί των μελλοντικών γενεών. Αυτό το γεγονός λειτούργησε έτσι ώστε να επιβιώσουν οι ευφυέστεροι Εβραίοι και στη συνέχεια να αναπαραχτούν.
Αφθονούν επίσης και άλλες θεωρίες. Στο άρθρο του “Η Εβραϊκή Ευφυΐα” o Charles Murray υποστηρίζει πως η εντολή των εβραίων πατεράδων να διδάσκουν τα παιδιά τους τον Νόμο στερούσε από τους Εβραίους τη δυνατότητα να ακολουθούν τις διανοητικές και μορφωτικές απαιτήσεις της πίστης τους ώστε να εγκαταλείπουν την κοινότητα. Οι λιγότερο ευφυείς ήσαν υποχρεωμένοι να μπαίνουν σε άλλες ομάδες, αφήνοντας πίσω τους ένα πιο ευφυή πυρήνα.28 Το πρόβλημα με αυτή τη θεωρία είναι ότι υπήρξαν πολλές περίοδοι στην πρώιμη εβραϊκή ιστορία στις οποίες πολλοί Εβραίοι ήσαν απλοί χωριάτες και είτε δεν ακολουθούσαν τον εβραϊκό Νόμο, και άφηναν τη λατρεία τους στα χέρια των ιερέων, ή ανέπτυξαν τις δεισιδαιμονίες του λαϊκού Ιουδαϊσμού.
“Κάποια μέρα κάποιος θα μπορούσε να εξετάσει εάν υπήρξε επιλογή στα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας που είναι ευνοϊκά στην επιτυχία του δανεισμού χρημάτων και του εμπορικού πνεύματος”.
Άλλοι υποστηρίζουν πως ουδέποτε υπήρξε οποιαδήποτε επιλογή ευφυΐας μεταξύ των ευρωπαίων Εβραίων αλλά μάλλον οι ευρωπαϊκή χριστιανική κοινωνία επέλεξε κατά της ευφυΐας.29 Ο χριστιανικός κλήρος ήταν άγαμος, οι ιππότες έπεφταν στη μάχη, δίνοντας έτσι το αναπαραγωγικό πλεονέκτημα στους λιγότερο επιτυχημένους και ευφυείς. Μια άλλη θεωρία υποστηρίζει ότι από τη στιγμή που οι Εβραίοι Ασκεναζίμ έπρεπε να διαβάζουν τόσο Εβραϊκά όσο και ευρωπαϊκές γλώσσες, που γράφονται σε αντίθετη κατεύθυνση, το μυαλό τους αναπτύχθηκε με τρόπους που των Ευρωπαίων δεν αναπτύχθηκε. Ωστόσο, οι Εβραίοι που ζούσαν στις αραβικές χώρες διάβαζαν Αραβικά και Εβραϊκά, γλώσσες που γράφονται και οι δύο από δεξιά προς τα αριστερά.30
Μήπως αυτά μας φέρνουν πλησιέστερα σε μια ερμηνεία για τα δυσανάλογα εβραϊκά επιτεύγματα σε κάποιους τομείς; Μπορούμε να πούμε οριστικά ότι οι Εβραίοι έχουν μια μεγαλύτερη εκπροσώπηση στα μαθηματικά, τις θετικές επιστήμες, τα οικονομικά, την ιατρική και σε άλλα απαιτητικά γνωστικά πεδία. Οι βαθμολογίες του ΔΕ, ως ενός καλού μέτρου της νοημοσύνης που διαθέτουμε, δείχνουν ένα υψηλό εβραϊκό μέσο όρο. Αυτά τα ίδια τεστ δείχνουν ότι οι Ασκεναζίμ, όχι οι Σφαραδίτες, έχουν καλύτερες βαθμολογίες, ωστόσο η ιστορία δείχνει πως κατά το μεσαίωνα, οι Σεφαρδίτες ήσαν πιο επιτυχημένοι στις τέχνες και τις επιστήμες. Τα εβραϊκά επιτεύγματα απογειώθηκαν μόλις οι Εβραίοι βρήκαν να ανοίγονται γι' αυτούς νέα πεδία, και, παρόλο που δεν μπορεί να αποδειχτεί οριστικά, υπάρχει ένα ισχυρό επιχείρημα για την ύπαρξη της εβραϊκής ευφυΐας πολύ πριν από το μεσαίωνα.
Όσον αφορά την αιτία που οι Εβραίοι διαθέτουν υψηλό μέσο όρο ΔΕ, προφανώς πρόκειται για συνδυασμό παραγόντων. Με τους σύγχρονους Εβραίους να μεγαλώνουν σε αρκετές τυπικές αμερικανικές οικογένειας της μεσαίας τάξης, η υπόθεση της κληρονομικότητας πρέπει να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο. Τα όρια των επαγγελματικών ευκαιριών των Εβραίων και η πίεση να επιβιώσουν και να ευημερήσουν, όχι διά της ισχύος αλλά γιά της ευφυΐας και της καινοτομίας, ίσως να έχει λειτουργήσει για συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Η έμφαση που δίνουν οι παραδοσιακές εβραϊκές κοινότητες στη μόρφωση και η Ταλμουδική γραμματεία δημιουργεί μιαν ατμόσφαιρα στην οποία μεγαλώνει ο ευφυής Εβραίος αλλά από μόνη της δεν μπορεί να δικαιολογήσει αυτά τα δυσανάλογα αποτελέσματα.
ΟΙ ευκαιρίες που είχαν στη διάθεσή τους οι Εβραίοι, συχνά σε μη παραδοσιακούς τομείς, έδειξαν επίσης σημαντικό ρόλο. Οι Εβραίοι του μεσαίωνα ήσαν αποκλεισμένοι από τη γεωργία και την αριστοκρατία, και έτσι εστράφησαν στο διεθνές εμπόριο και τις τραπεζιτικές εργασίες. Τα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια απέκλειαν για αιώνες τους Εβραίους και έτσι οι Εβραίοι απομακρύνθηκαν από τις κλασικές σπουδές και τη λογοτεχνία και εστράφησαν προς τις θετικές επιστήμες, οι οποίες σε μεγάλο μέρος τους λάμβαναν χώρα εκτός των παραδοσιακών πανεπιστημίων. Αυτή η εξήγηση βέβαια, είναι λιγότερο εφαρμόσιμη στους σύγχρονους κατόχους βραβείων, οι οποίοι δεν αντιμετωπίζουν πια ποσοστώσεις στα πανεπιστήμια.
Καθώς οι Εβραίοι συνεχίζουν να σημειώνουν δυσανάλογα μεγάλη ακαδημαϊκή επιτυχία και να καταξιώνονται, η διαμάχη θα συνεχίζεται. Η Πολιτική ορθότητα και οι κατηγορίες για ρατσισμό θα περιορίσουν τον ακαδημαϊκό λόγο αλλά, όπως συμβαίνει συχνά στην εβραϊκή ιστορία, η μελέτη αυτής της περίπτωσης θα μας αποκαλύψει περισσότερα πράγματα σχετικά με ευρύτερα θέματα: τι είναι στην πραγματικότητα η ευφυΐα, με ποιο τρόπο προάγεται, ποιοι παράγοντες προωθούν τα πνευματικά επιτεύγματα, και εάν εμείς ως κοινωνία είμαστε αρκετά ώριμοι ώστε να συζητήσουμε αυτά τα ζητήματα με ειλικρίνεια.
*Ο Lazar Berman Πρόεδρος του προγράμματος για Σπουδές Εξωτερικής και Αμυντικής Πολιτικής του Ινστιτούτου Αμερικανικών Επιχειρήσεων.
ΠΕΡΑΙΤΕΡΩ ΜΕΛΕΤΗ: Ο Berman γράφει επίσης: “Might Israel Know What It’s Doing?” “Beyond the Basics: Looking Beyond the Conventional Wisdom Surrounding the IDF Campaigns against Hizbullah and Hamas,” and “Black Tea.”
Υποσημειώσεις:
1. Charles Murray, “Jewish Genius,” Commentary, (Απρίλιος 2007), 30.
2. Murray, “Jewish Genius,” 31.
3. Adolf Hitler, Mein Kampf (Μετάφραση του Ralph Manheim), (Λονδίνο: Pimlico, 1992), 273.
4. Steven Pinker, “The Lessons of the Ashkenazim,” The New Republic, Ιούνιος 26, 2006.
5. Gregory Cochran, Jason Hardy, and Henry Harpending, “Natural History of Ashkenazi Intelligence,” (Πανεπιστήμιο της Utah, 2005), 2-3.
6. Richard Lynn, “The Intelligence of American Jews,” Personality and Individual Differences, 36, αρ. 1, (Ιανουάριος 2004), 204.
7. Cochran, Hardy, Harpending, “Ashkenazi Intelligence,” 4.
8. Richard Lynn, “The Intelligence of American Jews,” 205.
9. Cochran, Hardy, Harpending, “Ashkenazi Intelligence,” 4.
10. Murray, “Jewish Genius,” 31.
11. Cochran, Hardy, Harpending, “Ashkenazi Intelligence,” 6.
12. Pinker, “Lessons.”
13. Murray, “Jewish Genius,” 31.
14. Stephen Jay Gould, The Mismeasure of Man, (Νέα Υόρκη: W.W. Norton and Company, Inc., 1996).
15. Kenneth K. Kidd, Elena L. Grigorenko, Robert J. Sternberg, “Intelligence, Race, and Genetics,” American Psychologist, 60, αρ. 1, (January 2005), 46.
16. Pinker, “Lessons.”
17. Cochran, Hardy, and Harpending, “Ashkenazi Intelligence,” 31.
18. Cochran, Hardy, and Harpending, “Ashkenazi Intelligence,” 14.
19. Murray, “Jewish Genius,” 30.
20. Cornelius Tacitus, The Histories, Book 5.
21. Claudius Ptolemais, Apotelematica, 2, 65-66.
22. Cochran, Hardy, Harpending, “Ashkenazi Intelligence,” 3.
23. Maristella Botticini and Zvi Eckstein, “From Farmers to Merchants, Conversions, and Diaspora,” Journal of the European Economic Association, 5, αρ. 5 (Sep., 2007), 885.
24. Maristella Botticini and Zvi Eckstein, “From Farmers to Merchants, Conversions, and Diaspora,” 891.
25. Maristella Botticini and Zvi Eckstein, “From Farmers to Merchants, Conversions, and Diaspora,” 914-915.
26. Maristella Botticini and Zvi Eckstein, “From Farmers to Merchants, Conversions, and Diaspora,” 887.
27. C.D. Darlington, The Evolution of Man and Society, (Λονδίνο: George Alien & Unwin Ltd., 1969) in Murray’s “Jewish Genius,” 34.
28. Murray, “Jewish Genius,” 34.
29. Jonathan Weinberg, “Jews and IQ-An Exchange,” CommentaryMagazine.com. Available from http://www.commentarymagazine.com/article/jews-iq%e2%80%94an-exchange/.
30. Stephen H.Schwartz, ““Jews and IQ-An Exchange,” CommentaryMagazine.com. Available from http://www.commentarymagazine.com/article/jews-iq%e2%80%94an-exchange/.