Ομιλία της Κυρίας Ντόρα Μπακογιάννη στην Εκδήλωση Μνήμης Ελλήνων Μαρτύρων Ολοκαυτώματος

Κυρίες και κύριοι,

Ζούμε σε ένα παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον. Παγκοσμιοποιημένο, αλλά – ευτυχώς – όχι ομογενοποιημένο. Σε ένα περιβάλλον, η ύπαρξή του οποίου δεν θα μπορούσε να νοηθεί χωρίς τον σεβασμό του συνανθρώπου μας και της διαφορετικότητάς του. Αυτή την περίοδο είμαστε η χώρα που προεδρεύει του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη. Σε μια ήπειρο που βασανίστηκε πριν από κάποια χρόνια από το κήρυγμα μίσους που εξαπέλυσε ο ναζισμός, εξολοθρεύοντας στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου 6 εκατομμύρια αθώα θύματα με μόνο κριτήριο τη θρησκεία τους.

Ως προεδρεύουσα χώρα του ΟΑΣΕ, αλλά και ως έθνος με βαθιά προσήλωση στα ιδανικά της Ελευθερίας και της Δημοκρατίας, δηλώνουμε την πίστη μας στην ελεύθερη διακίνηση ιδεών, στον διάλογο, στην αποδοχή, στην πνευματική ανεκτικότητα. Διακηρύσσουμε, παράλληλα, την αποφασιστικότητά μας να παλέψουμε για την κατοχύρωσή τους στην κοινωνία μας ως βασικών αξιών, αξιών που θα εμπνέουν και θα οδηγούν και τις νεότερες γενιές. Αυτές τις γενιές που ίσως να θεωρούν αυτονόητες τέτοιες αξίες. Οφείλουμε να τους μάθουμε ότι ο εφησυχασμός κρύβει κινδύνους. Ότι πρέπει πάντα να επαγρυπνούμε. Πάντα να στεκόμαστε απέναντι σε κάθε έναν που επιβουλεύεται την Ελευθερία και τη Δημοκρατία, σε κάθε έναν που τις υπονομεύει με λόγια και με πράξεις. Όσο ακίνδυνα και αν φαντάζουν στην πρώτη εντύπωση.

Κυρίες και κύριοι,

Η σημερινή εκδήλωση Μνήμης για τους Έλληνες Μάρτυρες του Ολοκαυτώματος έχει ως αφετηρία την αποδεδειγμένη ευαισθησία του Υπουργείου Εξωτερικών προς το Ολοκαύτωμα και τα θύματα του – κυρίως δε, τα θύματά του στην  Ελλάδα. Η διοργάνωση της αποψινής εκδήλωσης έχει ακόμη δύο ερείσματα που αξίζει να αναφέρουμε: πρώτον, πραγματοποιείται στο πλαίσιο  της Ελληνικής Προεδρίας του Οργανισμού Ασφάλειας και Συνεργασίας στην Ευρώπη για το έτος 2009, ενός οργανισμού του οποίου η ανθρωπιστική διάσταση είναι γνωστή.

Δεύτερον, συμπίπτει και με την έκδοση του Υπουργείου των Εξωτερικών με τίτλο «Έλληνες στο Άουσβιτς-Μπίρκεναου». Μία έκδοση, η οποία έχει και αυτή τη δική της αφορμή: Μέσα στο τρέχον έτος αναμένονται τα εγκαίνια μιας μόνιμης ελληνικής έκθεσης στο Κρατικό Μουσείο Ολοκαυτώματος του Άουσβιτς, που επετεύχθη μετά την υπογραφή διμερούς ελληνοπολωνικής Συμφωνίας, τον Ιανουάριο του 2008. Πρόκειται αναμφίβολα για πρωτοβουλίες που ρίχνουν φως σε αυτή την πλευρά της ιστορίας και υπογραμμίζουν το διαρκές ενδιαφέρον της Ελλάδας για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την εξάλειψη των φαινομένων ρατσισμού.

Τα συγκεκριμένα βήματα στα οποία προχωρεί η Ελληνική Πολιτεία – σας θυμίζω ότι προ πενταετίας καθιερώθηκε η 27η Ιανουαρίου με Νόμο που επικυρώθηκε από τη Βουλή των Ελλήνων ως Εθνική Ημέρα Μνήμης των Ελλήνων Εβραίων – είναι ζήτημα συνείδησης και χρέους για όλους μας.

Συνείδησης, για τα δεινά που επιφέρει στην ανθρωπότητα η μισαλλοδοξία, η βία και οι πράξεις που ακυρώνουν τον πολιτισμό μας.

Και χρέους, να εντείνουμε τη μάχη κατά των διακρίσεων, να εργασθούμε από κοινού για την ειρηνική συνύπαρξη όλων των λαών και την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Σήμερα στην Ευρώπη, η άνοδος δυνάμεων που εμπνέονται από αντισημιτικό λόγο, ή μεμονωμένες φιγούρες στις κοινωνίες μας που υιοθετούν αυτές τις ακραίες απόψεις, πρέπει να μας απασχολούν και να μας κινητοποιούν. Τις φωνές αυτές δεν πρέπει να τις θεωρούμε περιθωριακές γραφικότητες, αλλά να τις καταδικάζουμε εν τη γενέσει τους. Όπως καταδικάζουμε τη πρόσφατη βεβήλωση του εβραϊκού νεκροταφείου στο Φρόντζο των Ιωαννίνων, μια πράξη που δεν έχει θέση στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία και προκαλεί σε όλους μας αποστροφή και έντονη αποδοκιμασία.

Πέρα όμως από την κατά περίπτωση αντιμετώπιση των φαινομένων που παρουσιάζονται, είναι ξεκάθαρο ότι η ουσιαστική εξάλειψη κάθε μορφής ρατσισμού από την κοινωνία γίνεται μόνον δια της παιδείας. Η συμμετοχή της χώρας μας στον Διεθνή Οργανισμό ITF (Task Force for the Memory, Education and Remembrance of the Holocaust) είχε ως συνέπεια τον εμπλουτισμό των σχολικών εγχειριδίων πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης με τη διδασκαλία του Ολοκαυτώματος. Είναι χρέος μας να ισχυροποιήσουμε την ιστορική συνείδηση των νεότερων γενεών. Ο παραλογισμός δεν μπορεί να απαγορευθεί. Μπορεί όμως να ηττηθεί με την επικράτηση της λογικής. Σε αυτό, σημαίνοντα ρόλο έχουν οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί. Τα σεμινάρια εκπαιδευτικών που έχει οργανώσει μέχρι σήμερα το Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος σε συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας και ιδρύματα της αλλοδαπής όπως το Yad Vashem και το Centre de Shoah στο Παρίσι, στο πλαίσιο του προγράμματος «Educate the Educators», έχουν ήδη αποδεχθεί ιδιαίτερα χρήσιμα για τη διδασκαλία του Ολοκαυτώματος στη μαθητιώσα νεολαία.

Κυρίες και κύριοι,

Η ιστορική πραγματικότητα είναι σε όλους μας γνωστή. Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος επεφύλαξε οδυνηρές δοκιμασίες για την Ελλάδα. Ωστόσο, ο πόλεμος εκείνος στάθηκε οδυνηρότερος για τους Έλληνες πολίτες, Εβραίους στο θρήσκευμα, που κυριολεκτικά ξεκληρίστηκαν. Ανάμεσα στα 6 εκατομμύρια νεκρών, νέων, ηλικιωμένων, γυναικών και μικρών παιδιών που οδηγήθηκαν στα στρατόπεδα του θανάτου από όλη την Ευρώπη, 60.000 ήσαν Έλληνες, στην πλειοψηφία τους Εβραίοι αλλά και Χριστιανοί Ορθόδοξοι που συνελήφθησαν για αντιστασιακή δράση ή γιατί βοήθησαν Εβραίους συμπολίτες τους να διαφύγουν. Κάποιοι από αυτούς επιζούν και μας τιμούν εδώ σήμερα με την παρουσία τους. Τους ευχαριστώ από την καρδιά μου για την τιμή που μας κάνουν. Η παρουσία τους και μόνον σηματοδοτεί τη νίκη της ελευθερίας επί του φασισμού, τη νίκη της μετριοπάθειας και της λογικής επί του παραλογισμού και της βίας. Η μαρτυρία τους είναι ένα συγκλονιστικό μάθημα. Μάθημα ιστορίας, μάθημα δημοκρατικών ιδανικών, μάθημα σεβασμού στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια.

Σε αυτήν την άγνωστη μέχρι σήμερα πτυχή της εθνικής μας ιστορίας αναφέρεται ο τόμος που έχετε στα χέρια σας. Στην ίδια έκδοση, που συνοδεύεται από δεκάδες σύγχρονες φωτογραφίες αλλά και φωτογραφίες Αρχείου, όπως και 20λεπτο DVD, γίνεται  για πρώτη φορά γνωστή η εξέγερση των 300 Ελλήνων, -μοναδική περίπτωση στα χρονικά των ναζιστικών στρατοπέδων-, που ανατίναξαν ένα από τα πέντε κρεματόρια του Μπίρκεναου. «Δι΄ ολίγα λεπτά ευρέθησαν ελεύθεροι», έγραψε ο διασωθείς Μαρσέλ Νατζαρή στο χρονικό του που αναφέρεται σε εκείνη την εξέγερση. Ανάμεσα στους εξεγερμένους συγκαταλέγονταν γενναίοι αξιωματικοί του Ελληνικού Στρατού, Εβραίοι στο θρήσκευμα, που μόλις είχαν επιστρέψει από το αλβανικό μέτωπο για να συλληφθούν στη συνέχεια από τους Ναζί. Με τον ηρωισμό τους οδηγήθηκαν βεβαίως και οι ίδιοι στο θάνατο. Αλλά σε ένα θάνατο αξιοπρεπή, έχοντας ψάλλει προηγουμένως τον ελληνικό Εθνικό Ύμνο και ανεμίσει στον αέρα μία πρόχειρη ελληνική σημαία που έφτιαξαν χρησιμοποιώντας τις στολές τους.

Κυρίες και κύριοι,

Ο ελληνικός πολιτισμός, και ο λαός που τον ανέδειξε, κατέχει αναντίρρητα μια εξέχουσα θέση στον παγκόσμιο ιστορικό και πολιτιστικό χάρτη. Τόσο ο πολιτισμός της Ελλάδας των κλασσικών χρόνων, όσο και ο ελληνοχριστιανικός πολιτισμός, μαζί με τον Ιουδαϊκό, είναι οι δύο μεγάλοι πολιτισμοί της Μεσογείου στους οποίους βασίσθηκε ο ευρωπαϊκός Διαφωτισμός και εν τέλει ο ευρωπαϊκός, ο «δυτικός» πολιτισμός.

Η διαδρομή τριών χιλιετιών που συμπληρώνουν οι ελληνοεβραϊκές σχέσεις πιστοποιεί το μοναδικό ιστορικό παράδειγμα δύο εθνών με τόσο παλαιούς δεσμούς, συνιστώντας ένα είδος διπλής έλικας του σημερινού, δυτικού πολιτισμού. Από την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ελληνόφωνοι Εβραίοι, εγκαταστάθηκαν τόσο στον ελληνικό ηπειρωτικό χώρο, όσο και στα νησιά του Αιγαίου, συμβάλλοντας στη διαμόρφωση του εγχώριου πολιτισμού, ερχόμενοι ακόμη πλησιέστερα ο ένας στον άλλο.

Διατρέχοντας την ιστορία των δύο λαών, εύκολα διαπιστώνει κανείς κοινά χαρακτηριστικά τους. Την κλίση τους στο εμπόριο, την αγάπη τους στην τέχνη και τα γράμματα, την πολύχρονη δουλεία τους σε βάρβαρους κατακτητές και τη διασπορά, στοιχεία τα οποία έχει περιγράψει από πολύ νωρίς η διεθνής ιστοριογραφία. Αγάπη προς την ελευθερία, σεβασμός του ατόμου και κοσμοπολιτισμός που ποτέ δεν έσβησε τους δεσμούς με τον τόπο καταγωγής, είναι μερικά ακόμη από τα χαρακτηριστικά που συνέδεσαν τους δύο λαούς. Τους λαούς που με την ιστορία τους σφράγισαν τον ευρωπαϊκό πολιτισμό. Γιατί, με τα λόγια του Ουΐνστον Τσώρτσιλ: «…Δεν υπάρχουν άλλες δύο πόλεις που να βάρυναν τόσο στην ιστορία της ανθρωπότητας, όσο η Αθήνα και η Ιερουσαλήμ» .

Κυρίες και κύριοι,

Ως Υπουργός των Εξωτερικών της χώρας που ασκεί την Προεδρία του ΟΑΣΕ για το 2009, θα μου επιτρέψετε να κάνω έκκληση σε όλα τα κράτη και τις κυβερνήσεις να καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για την καταπολέμηση του αντισημιτισμού, του ρατσισμού και κάθε μορφής διακρίσεων. Κανείς δεν μπορεί να εφησυχάζει μπροστά σε καλυμμένες μεταμορφώσεις του αντισημιτισμού ή στην επαίσχυντη και απροκάλυπτη εμφάνιση των νεοναζιστικών ομάδων που απειλούν την κοινωνία μας ως φορείς του ιού της μισαλλοδοξίας.

Μερικοί, ευτυχώς λίγοι, έφτασαν μέχρι και να αρνούνται το Ολοκαύτωμα. Να υποστηρίζουν ότι το Ολοκαύτωμα δεν συνέβη. Το Ολοκαύτωμα όμως γνωρίζομε όλοι καλά πως συνέβη. Και πως ως αυτοτελές και αποτρόπαιο ομαδικό έγκλημα δεν επιδέχεται συγκρίσεις, δεν μπορεί να ενταχθεί σε καμιά κατηγορία γεγονότων και δεν είναι δυνατόν παρά να ταυτιστεί με τη θηριωδία των Ναζί.

Εθελοτυφλία και εφησυχασμός δεν έχουν θέση ξανά στην Ιστορία της ανθρωπότητας. Αυτό είναι το ξεκάθαρο μήνυμα που πρέπει να στείλουμε όλοι, προς κάθε κατεύθυνση, οδηγό για τη δική μας και για τις επόμενες γενιές.

Επιτρέψτε μου να κλείσω με τα λόγια του Άμος Όζ: «Όλοι είμαστε υπέρ της ειρήνης. Αλλά μπορεί να έρθει η ώρα που θα χρειαστεί η Δημοκρατία να πολεμήσει. Αν δεν το είχε κάνει το 1940, ποια θα ήταν σήμερα η εικόνα της Ευρώπης;».

Οφείλουμε να βάλουμε όλες μας τις δυνάμεις για να εξασφαλίσουμε ότι την απάντηση δεν θα τη μάθουμε ποτέ. Το οφείλουμε στα έξι εκατομμύρια των συνανθρώπων μας που θυσιάστηκαν στο βωμό της ελευθερίας, της ανεκτικότητας, της δημοκρατίας.

Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας.

http://www.dorabak.gr/default.asp?pid=40&rID=2077&la=1