Inside Story Σάββατο 11.11.2023
Robert Goldman
Ο ισραηλινός στρατός οφείλει να εξηγήσει ποια προληπτικά μέτρα έχει λάβει για να αποφύγει ή να ελαχιστοποιήσει τους εκτεταμένους θανάτους αμάχων.
Περισσότερο από έναν μήνα αφότου μαχητές της Χαμάς σκότωσαν 1.400 Ισραηλινούς σε μια επίθεση-σοκ, οι βόμβες συνεχίζουν να πέφτουν στη Λωρίδα της Γάζας σε ισραηλινές επιθέσεις-αντίποινα.
Η εκστρατεία από αέρος έχει αφήσει έναν βαρύ απολογισμό νεκρών –η υγειονομική αρχή του θύλακα που διοικείται από τη Χαμάς ανέφερε ότι ο συνολικός αριθμός των Παλαιστινίων που σκοτώθηκαν ξεπερνά τους 10.000 More than 10,000 killed in Gaza, Hamas-controlled health ministry says, as condemnation of Israel’s campaign grows | CNN Business – γεγονός που οδηγεί σε ερωτήματα σχετικά με το κατά πόσον η απάντηση του Ισραήλ ήταν ανάλογη Proportionality in the Israel-Gaza Conflict: A Legal Primer | Verdict.
Η «αναλογικότητα» έχει θέση σε αυτό που περιγράφεται ως «νόμοι του πολέμου». Το The Conversation απευθύνθηκε στον Ρόμπερτ Γκόλντμαν Robert Goldman | American University Washington College of Law , εμπειρογνώμονα σε θέματα διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου στο Νομικό Κολέγιο του Αμερικανικού Πανεπιστημίου Washington College of Law, για να μας διαφωτίσει σε ορισμένα από τα ζητήματα.
Ποιοι είναι οι «νόμοι του πολέμου»;
Οι νόμοι του πολέμου, γνωστοί και ως διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο (ΔΑΔ), αποτελούνται από τις τέσσερις συμβάσεις της Γενεύης του 1949
The Geneva Conventions of 1949 and their Additional Protocols | International Committee of the Red Cross , τα δύο πρόσθετα πρωτόκολλά τους του 1977, τις συμβάσεις της Χάγης του 1899 και του 1907 , καθώς και ορισμένες συμβάσεις για τα όπλα. Περιλαμβάνουν επίσης αυτό που είναι γνωστό ως «εθιμικό δίκαιο κανόνες που γίνονται αποδεκτοί από τα κράτη και είναι νομικά δεσμευτικοί, αλλά δεν αποτελούν απαραίτητα μέρος οποιασδήποτε επίσημης συνθήκης.
Με απλά λόγια, τα εργαλεία αυτά επιδιώκουν να γλιτώσουν τους αμάχους και άλλους που δεν είναι πλέον ενεργοί μαχητές από τις συνέπειες των εχθροπραξιών, θέτοντας περιορισμούς και απαγορεύσεις στη διεξαγωγή του πολέμου.
Είναι σημαντικό να γίνει κατανοητό ότι το σύγχρονο ΔΑΔ δεν ασχολείται με τους λόγους ή τη νομιμότητα του πολέμου. Αντίθετα, αυτά διέπονται από τον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και την πρακτική των ίδιων των κρατών μελών.
Είναι επίσης σημαντικό να σημειωθεί ότι οι παραβιάσεις των νόμων του πολέμου είναι διαβόητα δύσκολο να διωχθούν και μπορεί να ματαιωθούν από την έλλειψη συνεργασίας των εμπλεκόμενων μερών.
Μπορεί ποτέ να είναι νόμιμη η επίθεση σε μη στρατιωτικές δομές;
Σύμφωνα με το ΔΑΔ, τα μη στρατιωτικά αντικείμενα –όπως σπίτια, πολυκατοικίες, νοσοκομεία και σχολεία– δεν μπορούν να προσβληθούν άμεσα
. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι, σε αντίθεση με τα εργοστάσια πυρομαχικών και τα κέντρα διοίκησης και ελέγχου, δεν συμβάλλουν ουσιαστικά στη στρατιωτική δράση.
Ωστόσο, υπάρχει μια επιφύλαξη. Εάν οι εχθρικές δυνάμεις λάβουν θέσεις σε αυτές τις μη στρατιωτικές δομές, τότε αυτές καθίστανται στρατιωτικοί στόχοι και μπορούν νομίμως να βομβαρδιστούν εάν η επιδρομή θα αποφέρει στο επιτιθέμενο μέρος ένα σαφές στρατιωτικό πλεονέκτημα.
Τούτου λεχθέντος, η διάταξη δεν δίνει απεριόριστη ελευθερία επίθεσης σε τέτοιες δομές. Οι πολίτες που βρίσκονται σε αυτά τα κτίρια δεν αποτελούν νόμιμους στόχους. Ως εκ τούτου, διατηρούν τα οφέλη αυτού που είναι γνωστό ως «κανόνας της αναλογικότητας » σε σχέση με τις παράπλευρες απώλειες αμάχων – δηλαδή τους θανάτους που δεν επιδιώκονται από το επιτιθέμενο μέρος, αλλά παρόλα αυτά προκύπτουν από τις ενέργειές του.
Τι ακριβώς είναι ο κανόνας της αναλογικότητας;
Ο κανόνας της αναλογικότητας εφαρμόζεται σε όλες τις ένοπλες συγκρούσεις ως μέρος του εθιμικού δικαίου
Η αναλογικότητα λειτουργεί ως γενικός περιορισμός της συμπεριφοράς των μερών που συμμετέχουν σε εχθροπραξίες και εφαρμόζεται σε επιθέσεις κατά νόμιμων στρατιωτικών στόχων που βρίσκονται κοντά σε αμάχους και μη στρατιωτικές δομές. Απαγορεύει μια επίθεση που μπορεί να αναμένεται να προκαλέσει τυχαίο θάνατο ή τραυματισμό αμάχων ή την καταστροφή αμάχων αντικειμένων που θα ήταν υπερβολική –ή δυσανάλογη– σε σχέση με το συγκεκριμένο και άμεσο στρατιωτικό όφελος που αναμένεται.
Ως εκ τούτου, ο κανόνας δεν εφαρμόζεται σε αντίπαλους μαχητές ή πολίτες που συμμετέχουν άμεσα στις εχθροπραξίες.
Ο κανόνας της αναλογικότητας απαιτεί από όσους σχεδιάζουν μια στρατιωτική επιχείρηση να προβούν καλόπιστα σε ανάλυση πριν από την επίθεση, για να προσδιορίσουν τις επιπτώσεις της επίθεσης σε αμάχους και μη στρατιωτικά αντικείμενα.
Ένας τέτοιος προσδιορισμός απαιτεί ένα ζύγισμα των πιθανοτήτων που λαμβάνει υπόψη τις προβλέψιμες παράπλευρες απώλειες αμάχων και τη σχετική σημασία ενός συγκεκριμένου στρατιωτικού στόχου. Πρόκειται για μια σχεσιακή έννοια – με άλλα λόγια, δεν μπορεί να ποσοτικοποιηθεί με τον καθορισμό οποιουδήποτε σταθερού αριθμού νεκρών ή τραυματιών αμάχων για κάθε επίθεση.
Δεδομένων των αβεβαιοτήτων του πολέμου, ο πραγματικός αριθμός των απωλειών αμάχων μπορεί να είναι μεγαλύτερος ή μικρότερος από αυτόν που προέβλεπε η ανάλυση πριν από την επίθεση. Το ίδιο μπορεί να συμβεί και με το στρατιωτικό πλεονέκτημα που θα αποκτηθεί.
Ως εκ τούτου, η νομιμότητα μιας τέτοιας επίθεσης πρέπει να βασίζεται σε μια ειλικρινή εκτίμηση των γεγονότων και των περιστάσεων που ήταν γνωστά στους στρατιωτικούς σχεδιαστές εκείνη τη στιγμή, και όχι εκ των υστέρων.
Επιπλέον, οι σχεδιαστές μιας συγκεκριμένης επίθεσης πρέπει να επιλέξουν ένα όπλο που ιδανικά θα αποφύγει ή θα ελαχιστοποιήσει τις πιθανές παράπλευρες απώλειες των αμάχων.
Είναι σημαντικό ότι οι σχεδιαστές οποιασδήποτε επίθεσης πρέπει να αναστείλουν ή να ακυρώσουν την επιχείρηση εάν καταστεί προφανές ότι ο επιλεγμένος στόχος δεν είναι στρατιωτικός στόχος ή εάν η επίθεση θα έχει ως αποτέλεσμα δυσανάλογες παράπλευρες απώλειες.
Ως εκ τούτου, ο κανόνας της αναλογικότητας απαιτεί από το επιτιθέμενο μέρος να δώσει υψηλή προτεραιότητα στην έγκαιρη συλλογή και αξιολόγηση των πληροφοριών του στόχου.
Τηρείται ο κανόνας της αναλογικότητας στη Γάζα;
Μιλώντας συγκεκριμένα, ο κανόνας της αναλογικότητας –και τα συναφή προληπτικά μέτρα– απαιτούν από τον ισραηλινό στρατό να προβεί, καλή τη πίστει, σε ανάλυση, πριν από την επίθεση, των πιθανών απωλειών μεταξύ των αμάχων από κάθε αεροπορική επίθεση στη Γάζα. Η ανάλυση αυτή θα πρέπει να βασίζεται σε έγκαιρες, αξιόπιστες και συνεχώς επικαιροποιούμενες πληροφορίες για τους στόχους.
Οι εκπρόσωποι του ισραηλινού στρατού έχουν δηλώσει επανειλημμένα ότι λαμβάνουν όλα τα εφικτά μέτρα για να αποφύγουν τις υπερβολικές παράπλευρες απώλειες στην εκστρατεία βομβαρδισμού τους.
Όμως, δεδομένου του ανησυχητικού αριθμού των νεκρών αμάχων στη Γάζα, θα έλεγα ότι το βάρος έχει πλέον μετατοπιστεί στον ισραηλινό στρατό, να βγει μπροστά και να εξηγήσει στο κοινό τα κριτήρια επιλογής των στόχων του. Αυτό είναι ιδιαίτερα απαραίτητο σε εκείνες τις επιθέσεις που έχουν προκαλέσει εκτεταμένους θανάτους αμάχων
Για τον ίδιο λόγο, πιστεύω ότι το βάρος πέφτει τώρα στον ισραηλινό στρατό να εξηγήσει ποια προληπτικά μέτρα έχει λάβει για να αποφύγει ή να ελαχιστοποιήσει τις παράπλευρες απώλειες, ιδίως δεδομένων των πρόσφατων αναφορών ότι έχει χρησιμοποιήσει τις λεγόμενες «χαζές βόμβες» (μη κατευθυνόμενες), αντί για πυρομαχικά ακριβείας στην εκστρατεία του.
Ο Ρόμπερτ Γκόλντμαν είναι καθηγητής Νομικής στο Αμερικανικό Πανεπιστήμιο. Το άρθρο του δημοσιεύτηκε στο The Conversation στις 9 Νοεμβρίου 2023 και αναδημοσιεύεται εδώ με άδεια Creative Commons ֍
Υ.Γ. Μέρος αυτού του άρθρου εμφανίστηκε σε προηγούμενο άρθρο που δημοσιεύθηκε από το The Conversation στις 15 Οκτωβρίου 2023.
֍